Giác Ngộ - Tâm mình giống như một cái phòng lớn, chứa đầy hoa thơm và cũng không ít bụi bẩn. Muốn phòng đẹp, thơm thì phải quét dọn, lau chùi. Nhưng trước hết, chủ nhân căn phòng phải nhận diện rằng căn phòng mình không sạch, có thể bị dơ bởi nó tồn tại trong không gian chứa nhiều bụi…
Bạn phải ý thức rõ về những hoạt động trong tâm của mình. Đó là một pháp tu, gọi tên là nhận diện sự thật. Đôi khi vì chủ quan hoặc vì không đủ sâu lắng để nhìn thấy được sự thật tâm mình là “tâm viên ý mã” (tâm ý như con khỉ, con ngựa, thích leo trèo, chạy nhảy…). Khi mình tiếp xúc với trần cảnh thì tâm bắt đầu chuyển động, lời khen, tiếng chê, thích và không thích bắt đầu hình thành… Một chuỗi phản ứng cứ thế được nuôi dưỡng, kéo dài, gọi đó là dòng sông tâm thức.
Thử bắt đầu bằng một ví dụ, khi nhìn thấy một người, bạn sẽ bắt đầu cảm nhận người đó là xinh xinh, dễ thương. Sau đó bạn sẽ bắt đầu tưởng nhớ, nuôi lớn ý nghĩ sẽ… tiếp cận, và nếu được sẽ “làm bạn, kết thân, làm người yêu”. Những sự phát hiện ấy trong tâm thức có thể bạn không để ý và cho đó là bình thường, nhưng nếu để ý thì bạn sẽ thấy tâm mình đang có một “kế hoạch” với “kịch bản” thật sự hoành tráng về một cuộc chinh phục. Nó hình thành và tuôn chảy, chi phối hoạt động cũng như những cảm thọ sau đó. Có thể là hạnh phúc hoặc mệt mỏi, khổ đau, tùy vào “kết quả” mà bạn đạt được trong quá trình hướng về đối tượng chinh phục.
Khi các giác quan của mình (mắt, tai, mũi, lưỡi…) tiếp xúc với các đối tượng giác quan như hương thơm (mùi hôi), sắc đẹp (xấu)… thì tâm sẽ bắt đầu lăn tăn. Với biểu hiện ban đầu là những gợn sóng, nếu mình không nhận diện được và không tỉnh thức thì có thể những gợn sóng ấy trở thành những đợt sóng ầm ào, đến khi mình không có khả năng điều khiển được.
Bởi vậy, có những người vì không chánh niệm, tức là không kiểm soát được nội tâm khi tiếp xúc với trần cảnh nên đã để cho nó tưởng tượng, xây dựng kịch bản và tự “diễn kịch” trong “căn phòng” tâm, với những vở mà có thể vô cùng ly kỳ. Đến khi phát hiện “sóng” lòng đã thành hình, đã có những biểu hiện của “sóng thần” trong tâm thức thì không còn cách dừng lại, nhưng đi tiếp thì hệ lụy, tàn phá…
Bạn có thể bắt đầu dọn dẹp tâm mình, như đã nói nôm na ở trên có nghĩa là dọn dẹp căn phòng bằng cách nhận diện nó đã từng bụi bẩn, có thể bị bụi bẩn và sẽ bị. Chắc chắn nếu căn phòng ấy không được “miễn nhiễm”, khi mà dòng sông tâm thức vẫn đang chảy, đang cuồng nộ thì tâm bạn không cách nào yên được.
Thanh lọc tâm mình bằng cách thiền tập hoặc niệm Phật để tiếp xúc với năng lượng tĩnh lặng từ bên ngoài lẫn bên trong là cách làm của người tin Phật, có trí. Chúng ta không thể dừng được việc tiếp xúc với trần cảnh vốn chứa nhiều độc tố và ô nhiễm thì mình phải nhận diện được sự thật ấy.
À, hôm nay mình đã tiếp xúc với sự sân hận của con người. Tại sao họ lại sân với mình? Họ sân như thế họ có hạnh phúc không? Nếu mình cũng “ăn miếng trả miếng” thì mình sẽ thế nào? Nhẫn trước sự vô lý của người khác có phải là nhu nhược không?... Những câu hỏi ấy cho phép mình định vị lại vấn đề và có hướng giải quyết một cách hợp lý nhất. Lý ở đây chính là nhân quả, là tư duy đúng đắn trên tinh thần của hiểu và thương!
Tất nhiên, có thể họ sân với mình vì mình đã từng gieo nhân sân hận với chính họ, hoặc với ai đó. Và đương nhiên, sân hận sẽ không mang lại hạnh phúc cho người, như bây giờ mình đang đón nhận. Về lâu về dài, nhân ấy sẽ cho ra quả bị người khác nổi sân lại, thì mình cũng sẽ không có được hạnh phúc. Nếu “ăn miếng trả miếng” thì cứ “oan oan tương báo”, luân hồi mãi thôi…
Cứ thế, bạn bắt đầu để dòng sông tâm thức của mình lắng lại khi những tư duy về trần cảnh cứ liên tục phát hiện một cách đúng đắn trong bạn. Tạm gọi đó là phương pháp làm lắng tâm, quét tước những bụi bặm của sân giận, vốn là tập khí đẩy mình vào lỗ đen sinh tử.
Sau khi thực tập làm lắng dịu, sạch sẽ những bụi bẩn nơi tâm thì bạn hãy bắt đầu một bước nữa: làm đẹp căn phòng - tâm thức của mình. Đó là bắt đầu nghĩ một điều hay, nói một điều lành, ra tay làm một điều thiện. Làm được như thế, cơ bản là bạn đã và đang sắp đặt lại tâm mình thật ngay ngắn, đi đúng Chánh pháp để tiếp xúc với những giá trị cao thượng. Và đến lúc này, một lần nữa bạn tiếp tục nhận diện sự thật về những bằng an nơi tâm khi có một con đường sáng đẹp, dọn sạch những bụi bẩn nơi tâm… Đã thấy được hạnh phúc thì bạn phải phát tâm gìn giữ, phát tâm làm việc đó tinh chuyên. Cứ như thế, những nấc thang của sự chứng ngộ sẽ được cao dần nhờ năng lượng chánh niệm - chìa khóa căn bản của hạnh phúc, giải thoát.
